Transport ponadgabarytowy dotyczy przewozu ładunków o konkretnych parametrach – nienormatywnych lub zbyt dużych. Realizacja tego rodzaju usług określana jest odpowiednimi przepisami.
Charakterystyka transportu ponadgabarytowego
W transporcie ponadgabarytowym przewożone są ładunki, które swoją masą oraz wielkością przewyższają dopuszczalne przez przepisy normy do poruszania się po drogach Ładunek zalicza się do transportu ponadgabarytowego, jeżeli jego wymiary przekraczają umowne wartości:
- masa – 42 t
- szerokość – 2,5 m
- długość (naczepa) -16,5 m
- długość (przyczepa) – 18,5 m
- wysokość 4 m
Transport ładunków ponadgabarytowych pozostaje jednocześnie ostatnim elementem złożonego łańcucha operacji logistycznych. Wymaga więc od operatorów przeprowadzenia wielu starannych przygotowań oraz niemałego doświadczenia. Parametry towarów transportowanych zgodnie z ich gabarytami mogą być jednocześnie bardzo zróżnicowane.
Rodzaje ładunków ponadnormatywnych
Przewozy ponadgabarytowe często określane są także jako ponadnormatywne. Najczęściej przewozi się w ten sposób:
- sprzęt budowlany
- sprzęt górniczy
- sprzęt drogowy
- sprzęt rolniczy
- ciężkie maszyny
- elektrownie wiatrowe
- hale i linie produkcyjne
- urządzenia przemysłowe
- konstrukcje stalowe
- zbiorniki
- elementy infrastruktury
W przypadku szczególnie potężnych urządzeń i maszyn, do realizacji operacji przewozowej wykorzystywane są specjalistyczne pojazdy. Transport niskopodwoziowy opiera się na zastosowaniu naczep i przyczep, które posiadają odpowiednio obniżony pokład ładunkowy – poniżej wysokości kół. Konstrukcja tego typu znacząco ułatwia załadowanie towaru dzięki obecności specjalnej rampy najazdowej, przez co nie jest konieczne podnoszenie ciężkich ładunków.
W produkcji przyczep i naczep z niskim podwoziem wykorzystuje się wysokiej jakości materiały. Ich nawierzchnie pokrywane są dodatkowo tworzywami antypoślizgowymi. Transport niskopodwoziowy zapewnia tym samym większe bezpieczeństwo – zarówno samego ładunku, jak i pracowników obsługujących pokład.
Transport ponadgabarytowy a przepisy
Transport ponadgabarytowy regulowany jest określonymi przepisami. Realizacja przewozów wymaga przede wszystkim uzyskania specjalnego zezwolenia. W przypadku transportu międzynarodowego, musi je wydać każde państwo, przez które przewożony będzie ładunek. W poszczególnych krajach zezwolenia wydają odpowiednie jednostki administracji publicznej. W zależności od czasu i rodzaju zezwolenia, w Polsce wydawaniem potrzebnych dokumentów może się zająć:
- generalny dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad
- naczelnik urzędu celnego
Wybrany organ wydaje decyzję o przyznaniu pozwolenia na przewóz ponadgabarytowy w ciągu czternastu dni. W pozostałych państwach europejskich, czas na wydanie zezwolenia jest bardzo podobny. Konieczne jest więc skontaktowanie się z firmą transportową przynajmniej na kilka tygodni przed planowanym terminem realizacji międzynarodowego przewozu.
Pozwolenie na przewóz ponadgabarytowy
W celu uzyskania pozwolenia na transport ponadgabarytowy, należy złożyć wniosek zawierający konkretne informacje, takie jak:
- dane wnioskodawcy
- dane przewoźnika
- dane nadawcy
- termin przewozu
- szczegółowe parametry wykorzystanego pojazdu
- dokładna data przejazdu przez dany kraj
W przypadku bardzo ciężkich lub dużych ładunków, zezwolenie nierzadko pozwala na przeprowadzenie transportu wyłącznie nocą. Dzięki temu przewóz nie będzie utrudniał ruchu pozostałym użytkownikom dróg w ciągu dnia. Poza koniecznością uzyskania pozwoleń, transport ponadgabarytowy wymaga również przeprowadzenia całego szeregu odpowiednich przygotowań logistycznych.
Logistyka transportu ponadgabarytowego
W procesie przygotowań do realizacji przewozu ładunków ponadgabarytowych, kluczowe znaczenie ma opracowanie optymalnej trasy przejazdu. Podczas szczegółowych prac logistycznych, pod uwagę brane są takie czynniki jak m.in.
- szerokość dróg
- obecność znaków i słupów
- wysokość i szerokość przejazdów pod wiaduktami
- maksymalny docisk pojazdu na nawierzchnię
- promienie pokonywanych zakrętów
- wytrzymałość mostów, po którymi przejeżdżać będą pojazdy z ładunkiem
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, trasa przejazdu powinna powstawać we współpracy z Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad. Dzięki temu firmy transportowe zyskują dostęp do ważnych informacji, dotyczących poszczególnych przeszkód na drogach. W ten sposób mogą w miarę możliwości zaplanować trasę bezpieczną i wolną od nieprzewidzianych utrudnień. Jeżeli z uwagi na nadmiar przeszkód transport standardową drogą nie jest możliwy, zwykle firma przewozowa zobowiązuje się do znalezienia optymalnego objazdu. Następnie sporządzany jest raport, w którym zawierane są parametry specjalnie opracowanej trasy – numery dróg i nazwy miejscowości, a także możliwe do usunięcia utrudnienia. Jeżeli ostateczna propozycja trasy zostanie zatwierdzona przez GDDKiA, wydawane jest stosowne zezwolenie.
Utrudnienia w transporcie ponadgabarytowym
Przewóz ładunków ponadnormatywnych należy do najbardziej specyficznych form transportu, w związku z czym jego realizacja niesie za sobą różne problemy. Na obszarze Polski podstawowym utrudnieniem jest bardzo kiepski stan dróg, a także powolne, nierzadko nieprofesjonalnie przeprowadzane prace naprawcze w tym zakresie. Wówczas jedynym rozwiązaniem dla pojazdów przewożących duże i ciężkie ładunki jest omijanie odcinków remontowanych. Źródłem problemów bywają też:
- ronda budowane w systemie dróg krajowych
- azyle dla pieszych
- wysepki ze znakami wbudowanymi na stałe
Rezultatem utrudnień napotykanych podczas przewozów ponadnormatywnych są dla firm transportowych nie tylko znaczne opóźnienia, ale też większe wydatki związane z operacją. Do szczególnie kosztownych utrudnień należy system naliczania opłat za tzw. zezwolenia specjalne. W krajach Unii Europejskiej opłaty te wynoszą zwykle od kilkudziesięciu do kilkuset euro, niezależnie od parametrów ładunku czy długości trasy przejazdu. Przewóz wyjątkowo masywnych towarów przez kilka państw UE może więc kosztować nawet kilkanaście tysięcy złotych.